فصل ۲۶-۲۰۲۵ لیگ قهرمانان اروپا، دومین سال از اجرای فرمت متحول‌شده‌ای است که در چرخه مسابقاتی ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۷ توسط یوفا (UEFA) طراحی و پیاده‌سازی شده. این تغییرات گسترده که با نام “مدل سوئیسی” شناخته می‌شوند، حاصل سال‌ها بحث و مذاکره با باشگاه‌های بزرگ قاره بود و پاسخی مستقیم به تلاش‌های نافرجام برای ایجاد یک “سوپر لیگ” اروپایی در سال ۲۰۲۱ محسوب می‌شود. هدف اصلی این اصلاحات، افزایش درآمدها و تعداد مسابقات جذاب بین تیم‌های برتر، بدون شکستن ساختار هرمی فوتبال اروپا بود.
این گزارش تحلیلی، فراتر از یک بررسی ساده از قوانین جدید، به واکاوی عمیق ابعاد ورزشی، مالی و پیامدهای گسترده‌تر این فرمت می‌پردازد. با بررسی دقیق نحوه عملکرد ساختار جدید، سیستم توزیع جوایز مالی و تأثیر آن بر سلامت بازیکنان و رقابت‌پذیری کلی مسابقات، در این مقاله از مجله بت فوروارد تلاش کردیم تا یک تصویر جامع و تخصصی از شرایط فعلی و آینده فوتبال باشگاهی در سطح اول اروپا ارائه دهیم.
بخش اول: فرمت جدید “مدل سوئیسی”: جزئیات فنی و مکانیسم‌های عملکردی
لیگ قهرمانان اروپا ۲۶-۲۰۲۵
ساختار لیگ
یکی از چشمگیرترین تغییرات در فرمت جدید، جایگزینی مرحله گروهی سنتی با یک جدول لیگ واحد است که شامل تمامی ۳۶ تیم حاضر در این تورنمنت می‌شود. این افزایش تعداد تیم‌ها از ۳۲ به ۳۶، فرصت حضور برای چهار باشگاه دیگر را فراهم می‌کند. در فرمت قبلی، تیم‌ها در هشت گروه چهار تیمی قرار می‌گرفتند و هر تیم شش بازی (رفت و برگشت مقابل سه حریف) انجام می‌داد. اما در سیستم جدید، هر تیم در مرحله لیگ هشت مسابقه انجام می‌دهد (چهار بازی در خانه و چهار بازی خارج از خانه) که تمامی آن‌ها مقابل هشت حریف متفاوت خواهد بود.
این سیستم نوآورانه، با یک فرآیند قرعه‌کشی ترکیبی (نیمه‌اتوماتیک) تکمیل می‌شود. ۳۶ تیم بر اساس ضریب باشگاهی یوفا در چهار گلدان نُه‌تیمی قرار می‌گیرند. سپس هر تیم به صورت تصادفی دو حریف از هر گلدان را مشخص می‌کند: یکی برای بازی خانگی و دیگری برای بازی خارج از خانه. این فرآیند قرعه‌کشی دارای محدودیت‌هایی نیز هست؛ تیم‌ها نمی‌توانند با باشگاه‌های هم‌وطن خود روبرو شوند و حداکثر می‌توانند با دو تیم از یک کشور هم‌بازی شوند.
طراحی این فرمت قرعه‌کشی یک استراتژی عمدی است. در سیستم قبلی، تیم‌های گلدان ۱ هرگز با یکدیگر روبرو نمی‌شدند، در نتیجه بازی‌های “کلاسیک” و جذاب بین تیم‌های بزرگ به مراحل حذفی موکول می‌شد. اما در مدل جدید، رویارویی تیم‌های برتر از گلدان‌های مشابه (به عنوان مثال، بایرن مونیخ و چلسی در روز اول مسابقات) امکان‌پذیر است. این تغییر، به طور مستقیم به افزایش تعداد بازی‌های باکیفیت و پرمخاطب در مراحل اولیه مسابقات منجر می‌شود. این استراتژی در نهایت به افزایش ارزش حق پخش تلویزیونی کمک می‌کند، که یکی از اهداف اصلی یوفا از این دگرگونی بوده است.
تقویم مسابقات
مرحله لیگ قهرمانان اروپا ۲۶-۲۰۲۵ از ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۵ آغاز شده و تا ۲۸ ژانویه ۲۰۲۶ به پایان می‌رسد. این مرحله در هشت هفته مجزا برگزار می‌شود که بیشتر آن‌ها در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه خواهد بود. یک هفته به طور انحصاری به لیگ قهرمانان اختصاص داده شده است که در آن روزهای پنج‌شنبه نیز مسابقات برگزار می‌شود و بازی‌های لیگ اروپا و لیگ کنفرانس در آن هفته تعطیل خواهد بود. در نهایت، تمام ۱۸ مسابقه هفته پایانی مرحله لیگ به صورت هم‌زمان برگزار خواهد شد تا هیجان کسب جایگاه در جدول به حداکثر برسد.
مسیر صعود به مرحله حذفی
در پایان مرحله اول لیگ، تمامی ۳۶ تیم بر اساس امتیازات کسب شده (سه امتیاز برای برد، یک امتیاز برای تساوی و صفر امتیاز برای باخت) در یک جدول واحد رتبه‌بندی می‌شوند. تیم‌های رده‌بندی شده از اول تا هشتم به صورت مستقیم به مرحله یک‌هشتم نهایی صعود می‌کنند. تیم‌های رتبه نهم تا بیست‌وچهارم، برای راهیابی به جمع ۱۶ تیم برتر، در یک مرحله پلی‌آف حذفی و طی دو بازی به رقابت می‌پردازند. تیم‌های رتبه‌بندی شده از بیست‌وپنجم تا سی‌وششم به طور کامل از رقابت‌های اروپایی حذف می‌شوند و برخلاف فرمت قبلی، هیچ فرصتی برای سقوط به لیگ اروپا نخواهند داشت.
این مدل، یک تغییر اساسی در ریسک‌پذیری مسابقات ایجاد کرده است. با صعود ۲۴ تیم از ۳۶ تیم (معادل دو سوم تیم‌ها) به مراحل حذفی، ریسک حذف زودهنگام برای باشگاه‌های بزرگ به شدت کاهش می‌یابد. در گذشته، شاهد حذف تیم‌های بزرگی مانند بارسلونا، منچستریونایتد یا اتلتیکو مادرید در مرحله گروهی بودیم. اما اکنون با توجه به تعداد بیشتر بازی‌ها و شانس صعود بالا، این اتفاق عملاً غیرممکن به نظر می‌رسد. این “تضمین بقا” برای تیم‌های برتر از یک سو مسابقات را از نظر ورزشی امن‌تر و از سوی دیگر از نظر مالی برای یوفا و این باشگاه‌ها سودآورتر می‌سازد. اگرچه رقابت برای قرار گرفتن در جمع هشت تیم برتر یا کسب جایگاه سید در پلی‌آف می‌تواند هیجان‌انگیز باشد، اما مسابقات برای تیم‌های بزرگ تا حد زیادی به یک فرآیند حساب‌شده برای کسب امتیازات لازم تبدیل شده و عنصر غیرقابل پیش‌بینی بودن را کاهش داده است.
بخش دوم: اقتصاد جدید فوتبال: جوایز مالی و ستون ارزش
لیگ قهرمانان اروپا ۲۶-۲۰۲۵
افزایش درآمدها و سیستم توزیع جدید
فرمت جدید لیگ قهرمانان به وضوح با اهداف مالی بلندپروازانه یوفا هم‌راستا است. در چرخه جدید، کل درآمد ناخالص یوفا از مسابقات باشگاهی از ۳.۵ میلیارد یورو به ۴.۴ میلیارد یورو افزایش یافته است که رشدی بیش از ۲۵ درصدی را نشان می‌دهد. این افزایش چشمگیر نه تنها نتیجه تعداد بیشتر بازی‌ها، بلکه به دلیل «افزایش مسابقات منحصربه‌فرد» و «رویارویی‌های باکیفیت‌تر» است که ارزش تجاری رقابت را به حداکثر رسانده است. برای فصل ۲۰۲۵-۲۶، مبلغ کل جوایز نقدی لیگ قهرمانان به ۲.۴۶۷ میلیارد یورو می‌رسد که نسبت به فصل قبل افزایش اندکی داشته است. این درآمدها بر اساس یک سیستم توزیع سه‌ستونی جدید بین باشگاه‌ها تقسیم می‌شود.
سه ستون اصلی توزیع جوایز
سیستم توزیع جدید، به گونه‌ای طراحی شده است که با فرمت جدید مسابقات هماهنگی داشته باشد و بر سه ستون اصلی استوار است.
سهم برابر (Equal Shares): ۲۷.۵٪ از کل بودجه جوایز (معادل ۶۷۹.۲ میلیون یورو) به صورت برابر بین هر ۳۶ تیم شرکت‌کننده در مرحله لیگ تقسیم می‌شود. هر باشگاه تنها به دلیل حضور در این مرحله، مبلغ تضمینی ۱۸.۶۲ میلیون یورو را دریافت می‌کند.
عملکرد (Performance-based): ۳۷.۵٪ از بودجه (معادل ۹۲۶.۳ میلیون یورو) بر اساس عملکرد ورزشی تیم‌ها توزیع می‌شود.
ستون ارزش (Value Pillar): این ستون جدید که ۳۵٪ از بودجه (معادل ۸۶۴.۵ میلیون یورو) را به خود اختصاص داده است، ترکیبی از حق پخش تلویزیونی و ضریب ۱۰ ساله یوفا است. این بخش به دو قسمت اروپایی و غیراروپایی تقسیم می‌شود که سهم هر کدام بر اساس ارزش حق پخش در آن بازارها تعیین می‌گردد. این ستون به طور خاص برای پاداش دادن به تیم‌هایی طراحی شده که «بیشترین علاقه و بیننده را به رقابت می‌آورند».
از نظر جوایز مالی بر اساس عملکرد، هر برد در مرحله لیگ ۲.۱ میلیون یورو و هر تساوی ۷۰۰ هزار یورو به همراه دارد. پاداش صعود به مراحل حذفی نیز به شدت افزایش یافته است. رسیدن به پلی‌آف حذفی ۱ میلیون یورو، به یک‌هشتم نهایی ۱۱ میلیون یورو، به یک‌چهارم نهایی ۱۲.۵ میلیون یورو، به نیمه‌نهایی ۱۵ میلیون یورو، به نایب‌قهرمانی ۱۸.۵ میلیون یورو و قهرمانی ۲۵ میلیون یورو پاداش به همراه دارد.
این سیستم توزیع به وضوح به نفع باشگاه‌های بزرگ و ریشه‌دار است. «ستون ارزش» به تیم‌هایی پاداش می‌دهد که در «دهه گذشته بهترین نتایج را کسب کرده‌اند»، که به صورت سیستماتیک باشگاه‌های بزرگ‌تر را در اولویت قرار می‌دهد و شکاف مالی بین آن‌ها و باشگاه‌های کوچک‌تر را افزایش می‌دهد. با وجود افزایش پرداخت‌های همبستگی به باشگاه‌های غیرشرکت‌کننده (رشد ۷۶ درصدی)، شکاف مالی بین لیگ قهرمانان و رقابت‌های لیگ اروپا و لیگ کنفرانس همچنان بسیار چشمگیر است. این استراتژی یوفا به عنوان یک “پل” برای حفظ مشروعیت خود و جلوگیری از تهدیدات سوپرلیگ عمل می‌کند، اما در عمل، نابرابری‌های ساختاری در فوتبال اروپا را تقویت می‌کند.
بخش سوم: ابعاد ورزشی: فشارها، انتقادها و رقابت‌پذیری
لیگ قهرمانان اروپا ۲۶-۲۰۲۵
تأثیر بر تقویم و فرسودگی بازیکنان
افزایش تعداد بازی‌ها از شش به هشت، تأثیر قابل توجهی بر تقویم فشرده فوتبال اروپا داشته است. این تغییر با انتقادات جدی از سوی بازیکنان و مربیان مواجه شده است. بازیکنانی مانند آلیسون بکر، دروازه‌بان لیورپول، به صراحت اعلام کرده‌اند که در تصمیم‌گیری برای این تغییرات با آن‌ها مشورتی نشده و افزایش تعداد بازی‌ها خطر فرسودگی و آسیب‌دیدگی را به شدت بالا می‌برد. مربیانی چون پپ گواردیولا نیز به طور علنی از فشردگی تقویم شکایت کرده‌اند.فرسودگی بازیکنان تنها یک مسئله فیزیکی نیست، بلکه یک نگرانی جدی برای سلامت روان آن‌ها محسوب می‌شود. فشار مداوم برای رقابت در بالاترین سطح و سفرهای بین‌المللی می‌تواند منجر به استرس و مشکلات روانی شود. این فشارها تأثیر مستقیمی بر کیفیت بازی‌ها دارد؛ همانطور که آلیسون اشاره کرد، «اگر خسته باشید، نمی‌توانید در سطح بالایی رقابت کنید». این واقعیت نشان می‌دهد که تصمیمات یوفا برای افزایش درآمد از طریق افزایش مسابقات، بیشتر بر ملاحظات تجاری و حق پخش متمرکز است تا رفاه و سلامت انسانی بازیکنان، که یک تنش بنیادین در فوتبال مدرن است.
رقابت‌پذیری واقعی
یوفا ادعا می‌کند که فرمت جدید، «رقابت‌پذیری» و «هیجان» بیشتری را به ارمغان می‌آورد. در حالی که افزایش رویارویی‌های مستقیم بین تیم‌های بزرگ در مراحل اولیه می‌تواند برای بیننده جذاب باشد، این سوال مطرح می‌شود که آیا این مدل واقعاً به افزایش رقابت‌پذیری کمک می‌کند؟
در فرمت قبلی، با صعود تنها ۱۶ تیم از ۳۲ تیم (۵۰٪)، هر بازی در مرحله گروهی اهمیت حیاتی داشت و ریسک حذف تیم‌های بزرگ وجود داشت. در مقابل، در فرمت جدید، با صعود ۲۴ تیم از ۳۶ تیم (حدود ۶۶٪)، احتمال حذف در مرحله اول لیگ کاهش می‌یابد، به خصوص برای تیم‌های قدرتمند که با چند برد می‌توانند از حذف زودهنگام جلوگیری کنند. با این حال، رقابت برای کسب جایگاه در میان هشت تیم برتر که به صورت مستقیم به مرحله یک‌هشتم نهایی صعود می‌کنند، یا در میان ۱۶ تیم برتر که وارد مرحله پلی‌آف می‌شوند، می‌تواند هیجان را در هفته‌های پایانی افزایش دهد.
بخش چهارم: تیم‌های حاضر و تأثیر بر سایر رقابت‌ها
لیگ قهرمانان اروپا ۲۶-۲۰۲۵
فصل ۲۰۲۵-۲۶ لیگ قهرمانان اروپا با حضور ۳۶ تیم از ۱۶ کشور مختلف برگزار می‌شود. این فصل اولین دوره‌ای است که یک کشور (انگلیس) شش نماینده در لیگ قهرمانان دارد، که این امر به دلیل کسب یک جایگاه اضافی از طریق رتبه‌بندی ضریب عملکرد اروپایی و قهرمانی تاتنهام در لیگ اروپا بوده است.
تیم‌های حاضر در این تورنمنت به تفکیک کشور عبارتند از:
انگلیس (۶ تیم): لیورپول، آرسنال، منچستر سیتی، چلسی، تاتنهام هاتسپر، نیوکاسل
اسپانیا (۵ تیم): بارسلونا، رئال مادرید، اتلتیکو مادرید، اتلتیک بیلبائو، ویارئال
آلمان (۴ تیم): بایرن مونیخ، بایرلورکوزن، آینتراخت فرانکفورت، بروسیا دورتموند
ایتالیا (۴ تیم): ناپولی، اینتر میلان، آتالانتا، یوونتوس
فرانسه (۳ تیم): پاری سن ژرمن، المپیک مارسی، موناکو
هلند (۲ تیم): آیندهوون (PSV)، آژاکس
پرتغال (۲ تیم): اسپورتینگ لیسبون، بنفیکا
بلژیک (۲ تیم): یونیون سن ژیلواز، کلوب بروژ
آذربایجان (۱ تیم): قره‌باغ
قبرس (۱ تیم): پافوس
جمهوری چک (۱ تیم): اسلاویا پراگ
دانمارک (۱ تیم): کپنهاگن
یونان (۱ تیم): المپیاکوس
قزاقستان (۱ تیم): غیرت آلماتی
نروژ (۱ تیم): بوده گلیمت
ترکیه (۱ تیم): گالاتاسرای
تأثیر بر لیگ اروپا و لیگ کنفرانس اروپا
لیگ قهرمانان اروپا ۲۶-۲۰۲۵
فرمتی که در لیگ قهرمانان به اجرا درآمده، به رقابت‌های لیگ اروپا و لیگ کنفرانس اروپا نیز گسترش یافته است. این تغییر یک پیامد مهم به همراه دارد: تیم‌هایی که در مرحله لیگ قهرمانان حذف می‌شوند (رتبه ۲۵ تا ۳۶)، به لیگ اروپا منتقل نخواهند شد، که یک تغییر عمده نسبت به سیستم قبلی است. این موضوع باعث می‌شود که از یک سو، سطح رقابت در لیگ اروپا و لیگ کنفرانس تا حدی مستقل‌تر باقی بماند و از سوی دیگر، هر رقابت ارزش و هویت خاص خود را داشته باشد.
در حالی که فرمت جدید به طور کلی دسترسی تیم‌های از بازارهای کوچک‌تر را به مسابقات اروپایی افزایش داده است ، این افزایش عمدتاً در لیگ کنفرانس اروپا رخ داده است. این رقابت به عنوان یک سکوی پرتاب برای تیم‌های کشورهای کوچک و متوسط عمل می‌کند تا ضمن کسب درآمد، تجربه و اعتبار لازم را به دست آورند. این امر نشان می‌دهد که یوفا به طور استراتژیک از لیگ کنفرانس به عنوان ابزاری برای “تنوع‌بخشی” و “افزایش دسترسی” استفاده می‌کند، در حالی که لیگ قهرمانان را به عنوان یک “باشگاه انحصاری” و پردرآمد برای قوی‌ترین تیم‌ها حفظ می‌کند. این رویکرد، در حقیقت، نشان‌دهنده تلاش برای پاسخگویی به خواسته‌های متفاوت در اکوسیستم فوتبال اروپا است.
نتیجه‌گیری و چشم‌انداز آینده
فرمت جدید لیگ قهرمانان اروپا یک آزمایش بزرگ و پرریسک از سوی یوفا است که در فصل ۲۰۲۵-۲۶ دومین سال خود را تجربه می‌کند. این مدل، با افزایش تعداد بازی‌ها و تضمین رویارویی‌های بیشتر بین تیم‌های بزرگ، به طور قطع به اهداف تجاری خود دست یافته است. درآمدها به شدت افزایش یافته و سیستم توزیع جدید، با معرفی “ستون ارزش”، پرداخت‌ها را به صورت سیستمی به سمت باشگاه‌های پرمخاطب سوق می‌دهد. این ساختار، با وجود افزایش پرداخت‌های همبستگی به تیم‌های غیرشرکت‌کننده (رشد ۷۶ درصدی)، نابرابری‌های مالی ساختاری در فوتبال اروپا را تقویت می‌کند.
از منظر ورزشی، این فرمت یک معاوضه بزرگ را نشان می‌دهد. در حالی که هیجان رقابت برای کسب جایگاه‌های صعود در هفته‌های پایانی افزایش یافته است، ریسک ورزشی برای باشگاه‌های بزرگ به شدت کاهش یافته، که این امر ممکن است جذابیت مسابقات را برای برخی از طرفداران کاهش دهد. مهم‌تر از آن، فشار فیزیکی و روانی بر بازیکنان به دلیل افزایش تعداد بازی‌ها، به یک نگرانی جدی تبدیل شده که باید به آن رسیدگی شود.
به نظر می‌رسد این مدل، در حقیقت، یک “پل” است؛ یک پل بین فرمت قدیمی که برای تیم‌های بزرگ سودآوری کافی نداشت، و آنچه که ممکن بود به یک سوپرلیگ انحصاری تبدیل شود. این مدل منافع ورزشی و تجاری را در یک ساختار واحد ادغام می‌کند. با توجه به انتقادهای فزاینده در مورد فرسودگی بازیکنان و تقاضای مداوم برای درآمد بیشتر، ممکن است در آینده تغییرات دیگری (مانند حذف وقت‌های اضافه در بازی‌های حذفی) اعمال شود، اما مدل کلی تا پایان چرخه حق پخش تلویزیونی در سال ۲۰۲۷ ثابت خواهد ماند. در نهایت، این فرمت، نمایانگر جهت‌گیری فوتبال مدرن است: حرکت به سوی به حداکثر رساندن ارزش تجاری و سرگرمی، حتی اگر به قیمت ایجاد فشارهای بیشتر بر بازیگران اصلی و احتمالا کاهش غیرقابل پیش‌بینی بودن نتایج باشد.
