علیرضا فغانی یکی از درخشان‌ترین چهره‌های فوتبال ایران است که نامش در کنار بزرگ‌ترین داوران جهان قرار گرفته. او نه تنها به عنوان داور حرفه‌ای در رقابت‌های داخلی ایران خوش درخشید، بلکه در میادین جهانی همچون جام جهانی، المپیک و جام ملت‌های آسیا نیز حضوری مقتدرانه داشت. فغانی تجسمی از تلاش، دانش، اقتدار و رفتار حرفه‌ای در فوتبال مدرن است؛ چهره‌ای که برای بسیاری از جوانان ایرانی الهام‌بخش بوده و هست.
دوران کودکی و آغاز مسیر داوری علیرضا فغانی
علیرضا فغانی در اول اردیبهشت ۱۳۵۷ در کاشمر متولد شد، اما بیشتر سال‌های کودکی و نوجوانی‌اش را در محله‌ای در شهرری تهران گذراند؛ جایی که فوتبال برای او نه فقط یک سرگرمی، بلکه راهی برای فاصله گرفتن از آسیب‌های اجتماعی بود. در خانواده‌ای بزرگ شد که پدرش، محمد فغانی، از داوران شناخته‌شده فوتبال بود و همین زمینهای شد تا علیرضا از همان سال‌های ابتدایی زندگی با مفاهیم داوری آشنا شود. برادر کوچکش، محمدرضا، نیز بعدها به حرفه داوری روی آورد و در سوئد فعالیت کرد.
علیرضا از نوجوانی به فوتبال علاقه‌مند بود و به‌عنوان بازیکن در تیم‌های مختلفی مانند بانک ملی، شهاب خودرو، اتکا و نیروی زمینی بازی کرد. مربیان آن زمان، آینده درخشانی را برای او در فوتبال پیش‌بینی می‌کردند، اما علیرضا تصمیم گرفت مسیر متفاوتی را انتخاب کند. با توجه به قوانین فدراسیون فوتبال ایران که اجازه فعالیت همزمان به عنوان بازیکن و داور را نمی‌داد، او فوتبال را کنار گذاشت و تمرکز خود را به طور کامل بر داوری گذاشت.
شروع رسمی داوری او به سال ۱۳۷۳ بازمی‌گردد. در این سال‌ها، فغانی به مرور در رده‌های پایه قضاوت کرد و با تلاش و انضباط، خود را به سطح اول داوری کشور رساند. نخستین قضاوتش در لیگ برتر ایران در سال ۱۳۸۲ رقم خورد و تنها پنج سال بعد، در سال ۱۳۸۷، به لیست داوران بین‌المللی فیفا راه یافت.
فغانی از همان ابتدا مسیرش را جدی و حرفه‌ای دنبال کرد. بهره‌مندی از تجربیات پدر، تمرین مستمر، تسلط به زبان انگلیسی و تعامل با داوران برجسته‌ای مانند رضا غیاثی و حسین عسگری، از جمله عواملی بود که به رشد سریع او در این حرفه کمک کرد. انتخاب داوری به جای ادامه فوتبال، تصمیمی بود که مسیر زندگی‌اش را متحول کرد و او را به یکی از برجسته‌ترین داوران فوتبال جهان تبدیل ساخت.
ورود به لیگ آزادگان و حرفه‌ای شدن در دهه ۸۰
علیرضا فغانی در دهه ۸۰ شمسی، یعنی حدود سال ۱۳۸۰، رسما وارد دنیای حرفه‌ای داوری شد، ابتدا به عنوان کمک‌داور در لیگ آزادگان (دسته یک فوتبال ایران) و حتی در لیگ برتر فوتسال نیز فعال بود. قضاوت او در هفته دوم لیگ برتر فوتسال در دیدار پیمان تهران – فرید کرج، و پس از آن در لیگ دسته اول فوتبال، تجربه‌ای ارزشمند به شمار می‌رفت.
نخستین حضور در لیگ برتر – سال ۱۳۸۲
با عملکرد قابل توجه در رده‌های پایین‌تر، فغانی در سال ۱۳۸۲ به جمع داوران لیگ برتر فوتبال ایران پیوست و از همان ابتدا، توانایی‌های فنی و شخصیت حرفه‌ای خود را نشان داد.
پیوستن به فهرست داوران بین‌المللی فیفا – ۱۳۸۷
با تداوم نمایش‌های قابل توجه، در سال ۱۳۸۷ (۲۰۰۸ میلادی)، نام علیرضا فغانی در لیست داوران بین‌المللی فیفا و AFC ثبت شد. این نقطه عطف، دروازه‌ای برای حضور در تورنمنت‌های بزرگ قاره آسیا و جهان بود.
قضاوت در بازی‌های سرنوشت‌ساز داخلی
در ایران، فغانی به سرعت مورد اعتماد قرار گرفت و مسئولیت قضاوت در بازی‌های حساس و مهم را عهده‌دار شد:
-
قضاوت در فینال جام حذفی ایران (مثل فینال سال ۱۳۹۰)
-
حضور پررنگ در چندین دربی تهران (حدود ۶ بار به عنوان داور وسط و ۳ بار به عنوان داور چهارم)
او به‌ویژه در دربی‌هایی که فصل ۹۰ تا ۹۷ برگزار شدند، خوش درخشید و جزو معدود داورانی بود که بارها مسئولیت این بازی حساس را بر عهده داشته است.
ویژگی‌های انتخاب او برای میادین بین‌المللی
فغانی به دلیل ویژگی‌هایی برجسته، مورد انتخاب برای مسابقات بین‌المللی شد:
-
تسلط فنی بالا
-
خونسردی مثال‌زدنی
-
اعتمادبه‌نفس قوی
-
روحیه حرفه‌ای
این ویژگی‌ها باعث شد تا فغانی خیلی زود جای خود را در بین بهترین داوران آسیا باز کند.
رشد سریع و آغاز حضور در مسابقات جهانی
فقط چند سال پس از ورود به لیگ برتر، فغانی موفق شد جایگاه خود را در آسیا تثبیت کند و سریعا به رقابت‌های جهانی راه یابد. در واقع، در کمتر از یک دهه پس از ورود به لیگ برتر، او از داوران برجسته قاره آسیا شد و زمینه حضورش در جام جهانی را فراهم کرد.
افتخار داوری ایران در سطح جهان
علیرضا فغانی یکی از معدود داورانی است که سابقه قضاوت در فینال‌های متعدد بین‌المللی را دارد. این موضوع جایگاه او را در بین نخبگان داوری جهان تثبیت کرده است.
برخی از مهم‌ترین بازی‌هایی که فغانی قضاوت کرده:
-
فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۴
-
فینال جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۵
-
فینال جام جهانی باشگاه‌ها ۲۰۱۵ (بارسلونا – ریورپلاته)
-
فینال فوتبال المپیک ۲۰۱۶ (برزیل – آلمان)
-
دیدارهای جام کنفدراسیون‌ها ۲۰۱۷
-
۴ بازی در جام جهانی ۲۰۱۸ از جمله دیدار رده‌بندی
-
بازی‌های مرحله گروهی جام جهانی ۲۰۲۲
-
فینال جام جهانی باشگاه‌ها ۲۰۲۵ (چلسی – پاری‌سن‌ژرمن)
توانایی حفظ کنترل بازی، تصمیم‌گیری سریع و تعامل مناسب با بازیکنان باعث شده بود فدراسیون جهانی فوتبال بارها برای بازی‌های حساس، او را انتخاب کند.
مهاجرت به استرالیا و ادامه موفقیت‌ها
در سال ۲۰۱۹، علیرضا فغانی به همراه خانواده‌اش به استرالیا مهاجرت کرد. هدف اصلی او از این تصمیم، فراهم کردن شرایط بهتر برای زندگی و تحصیل فرزندانش بود. اما این مهاجرت به معنای پایان مسیر حرفه‌ای‌اش نبود. فدراسیون فوتبال استرالیا با توجه به سابقه و اعتبار فغانی در میادین بین‌المللی، بلافاصله او را به‌عنوان داور تمام‌وقت برای لیگ حرفه‌ای A-League جذب کرد و فصل ۲۰۱۹–۲۰۲۰ را با حضور رسمی او آغاز کرد.
ورود به لیگ استرالیا و تثبیت جایگاه
فغانی پس از پیوستن به لیگ A-League، به سرعت خود را به عنوان یکی از داوران قابل اعتماد این رقابت‌ها مطرح کرد. نحوه قضاوت او، تسلط کامل بر قوانین، و برخورد حرفه‌ای‌اش با بازیکنان باعث شد تا در مدت کوتاهی به یکی از داوران اصلی این لیگ تبدیل شود. تا ابتدای سال ۲۰۲۴، علیرضا فغانی بیش از ۱۰۰ دیدار را در لیگ استرالیا قضاوت کرده است و همچنان جزو گزینه‌های اول برای بازی‌های مهم به شمار می‌رود.
نمایندگی رسمی استرالیا در رقابت‌های جهانی
در سال ۲۰۲۳، علیرضا فغانی به صورت رسمی تابعیت داوری‌اش را به استرالیا منتقل کرد و از آن پس در رقابت‌های بین‌المللی به عنوان نماینده این کشور شناخته می‌شود. او در جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳ که به میزبانی قطر برگزار شد، بازی افتتاحیه را قضاوت کرد و حضورش در این تورنمنت با استقبال گسترده رسانه‌ها همراه بود.
در ادامه، در جام جهانی باشگاه‌ها ۲۰۲۵ نیز فغانی به عنوان داور رسمی استرالیا در این رقابت‌ها شرکت کرد و در یک دستاورد بزرگ، فینال بین تیم‌های چلسی و پاری‌سن‌ژرمن را سوت زد. این انتخاب، بار دیگر تاییدی بر جایگاه جهانی و مهارت فنی او بود.
ثبات حرفه‌ای پس از مهاجرت
مهاجرت به استرالیا نه تنها از جایگاه حرفه‌ای علیرضا فغانی نکاست، بلکه بستری شد برای ادامه رشد و تثبیت جایگاهش در سطح بین‌المللی. عملکرد موفق او در لیگ استرالیا، همراه با تجربه گسترده بین‌المللی، موجب شد فغانی همچنان در رده نخبگان داوری جهان باقی بماند.
او با حفظ رویکرد حرفه‌ای، آمادگی بدنی بالا، و احترام به اصول داوری مدرن، نه تنها توانست خود را با فضای جدید تطبیق دهد، بلکه به عنوان یکی از سرمایه‌های ارزشمند داوری آسیا و جهان مطرح باقی ماند.
جوایز و افتخارات مهم علیرضا فغانی
- داور سال فوتبال ایران در فصل‌های ۱۳۸۹–۱۳۹۰، ۱۳۹۲–۱۳۹۳، ۱۳۹۵–۱۳۹۶ و ۱۳۹۷–۱۳۹۸
- برنده عنوان داور سال آسیا از سوی کنفدراسیون فوتبال آسیا در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۸
- انتخاب به عنوان داور برتر آسیا توسط فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال (IFFHS)
- حضور مستمر در لیست داوران نخبه فیفا از سال ۱۳۸۷ (۲۰۰۸) تاکنون
- قضاوت در فینال‌های معتبر جهانی از جمله فینال المپیک ۲۰۱۶، فینال جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۵، فینال جام باشگاه‌های جهان ۲۰۱۵ و ۲۰۲۵
- داور مرحله رده‌بندی جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه
- نماینده رسمی استرالیا در رقابت‌های بین‌المللی فیفا از سال ۲۰۲۳
- قضاوت بیش از ۱۰۰ بازی در لیگ برتر استرالیا (A-League) تا سال ۲۰۲۴
ویژگی‌های شخصیتی و حرفه‌ای
-
دقت بالا در تشخیص صحنه‌ها
-
قدرت تصمیم‌گیری در شرایط پرتنش
-
احترام به بازیکنان و تیم‌ها
-
تسلط کامل بر قوانین بین‌المللی فوتبال
-
ارتباط مثبت با کمک‌داوران و استفاده از VAR
-
پرهیز از جنجال رسانه‌ای و حفظ تمرکز در مسیر حرفه‌ای
فغانی همواره در مصاحبه‌ها تاکید داشته که به دنبال شهرت نبوده، بلکه کیفیت کار برایش مهم بوده است. این نگاه باعث شده در بین اهالی فوتبال، از احترام بالایی برخوردار باشد.
دریافت مدال از ترامپ – آغاز یک جنجال جهانی
در فینال جام جهانی باشگاه‌ها ۲۰۲۵ که به میزبانی نیوجرسی آمریکا برگزار شد، علیرضا فغانی به‌عنوان داور دیدار پایانی بین چلسی و پاری‌سن‌ژرمن انتخاب شد. در مراسم اختتامیه، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، شخصا مدال داوری را به فغانی اهدا کرد. لحظه‌ای که ترامپ پس از اهدای مدال آن را برای چند ثانیه در جیب خود گذاشت و سپس با فغانی عکس یادگاری گرفت، به شدت مورد توجه رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی قرار گرفت.
این اتفاق واکنش‌های گسترده‌ای در پی داشت؛ برخی از رسانه‌های رسمی در ایران از فغانی انتقاد کردند و اهدای مدال از سوی ترامپ را اقدامی سیاسی تلقی نمودند. در مقابل، بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی از فغانی حمایت کردند و رفتار او را کاملا حرفه‌ای دانستند. همچنین رسانه‌های مستقل تاکید کردند که برخورد فغانی مطابق با پروتکل‌های رسمی فیفا بوده و استفاده تبلیغاتی از این لحظه، خارج از کنترل یک داور حرفه‌ای است.
واکنش علیرضا فغانی
در پاسخ به این جنجال‌ها، فغانی در یک استوری اینستاگرامی کوتاه نوشت: «سپاسگزارم که یک‌بار دیگر بخشی از تاریخ فوتبال شدم.»
او همچنین بخش نظرات صفحه‌اش را بست تا از حجم واکنش‌های منفی جلوگیری کند و از فضای التهاب فاصله بگیرد. این ماجرا یکی از نقاط عطف رسانه‌ای در زندگی حرفه‌ای فغانی بود. تقاطعی میان فوتبال، سیاست و رسانه که نشان داد حتی یک داور، می‌تواند در مرکز توجهات جهانی و جنجال‌های سیاسی قرار گیرد. با وجود همه فشارها، رفتار حرفه‌ای علیرضا فغانی در این ماجرا بار دیگر توانست اعتبار او را در جامعه جهانی فوتبال حفظ کند.
فغانی؛ نماد اقتدار، نظم و جهانی شدن داوری ایرانی
علیرضا فغانی بی‌تردید یکی از برجسته‌ترین چهره‌های تاریخ داوری فوتبال ایران است؛ داوری که از زمینهای خاکی جنوب تهران تا فینال‌های جهانی فوتبال، مسیر را با قدرت و وقار طی کرده است. او نه‌تنها در رقابت‌های داخلی مانند دربی‌های پرتنش تهران، بلکه در معتبرترین میادین بین‌المللی از جمله جام جهانی، المپیک، جام ملت‌های آسیا و جام جهانی باشگاه‌ها، نماینده شایسته‌ای برای داوری ایرانی بود.
فغانی با برخورداری از تسلط کامل بر قوانین، آرامش در لحظات حساس، زبان بدن حرفه‌ای و احترام متقابل با بازیکنان، اعتماد نهادهای جهانی مانند فیفا و AFC را بارها جلب کرد. او اولین داور ایرانی بود که در کمتر از یک دهه پس از ورود به لیگ برتر، توانست قضاوت فینال‌های بزرگ بین‌المللی را تجربه کند؛ و این تنها بخشی از کارنامه اوست.
پس از مهاجرت به استرالیا نیز، روند موفقیت‌های او نه تنها متوقف نشد، بلکه با قضاوت در لیگ حرفه‌ای A-League و نمایندگی رسمی استرالیا در رقابت‌های جهانی، به مرحله‌ای تازه و بین‌المللی‌تر رسید. حتی در مواجهه با فشارهای سیاسی و رسانه‌ای، از جمله حواشی مربوط به دیدار با ترامپ، او واکنشی حرفه‌ای و متین نشان داد تا جایگاهش خدشه‌دار نشود.
سخن پایانی
علیرضا فغانی فقط یک داور نیست؛ او نماد پشتکار، شایستگی و جهانی شدن استعداد ایرانی‌ست. مسیری که او طی کرده، الگویی الهام‌بخش برای نسل جدید داوران کشور است، نسلی که اکنون به پشتوانه تجربه او، با امید و اعتمادبه‌نفس بیشتری در مسیر حرفه‌ای داوری قدم برمی‌دارد.
فغانی ثابت کرد که با انضباط، دانش و منش حرفه‌ای، می‌توان از دل فوتبال ایران به قله‌های داوری جهان رسید و در سخت‌ترین لحظات، نماینده‌ای شایسته برای نام ایران بود.
آینده داوری ایران، حالا روشن‌تر از همیشه است…
